Zakenvrouw Elske Doets, luis in de pels van de reisbranche, verwacht dat volgend jaar maar een derde van de markt overblijft. Tot ergernis van de rest van de sector voorspelt ze dat het passieve massatoerisme niet meer terugkomt. We gaan diep reizen: met meer aandacht naar minder plekken.
De directeur van Doets Reizen in Heerhugowaard wil altijd dingen in beweging zetten. Ze publiceerde deze zomer haar tweede boek, Bloei, en probeert via haar Young Lady Business Academy jonge ambitieuze vrouwen te laten groeien. Door de coronacrisis staat de sector grotendeels stil. Haar bedrijf, dat vorig jaar nog zo’n €30 miljoen omzette als specialist in reizen naar de Verenigde Staten en Canada, ook.
‘Tot eind augustus hebben we ontzettend veel werk moeten verzetten om al die 15.000 klanten te annuleren of om te zetten. Daarnaast moesten we toen het luchtruim gesloten werd, heel veel mensen uit Amerika terughalen. Dat hebben we binnen tien dagen gepiept, want dat is ons vak. Nu behandelen we elke dag wat er binnenkomt, maar het normale werk ligt gewoon zeven maanden stil.
Ik had 70% van mijn omzet al binnen toen de crisis begon. We hebben veel klanten die dit jaar niet op reis konden, kunnen omboeken naar volgend jaar. Waarbij ze hebben gevraagd de hele som te betalen. Daarom hebben we de minimale target voor 2021 al binnen. De vraag is natuurlijk: kunnen we op dat moment reizen uitvoeren?’
Gaan jullie ervan uit dat dit jaar verloren is?
‘Onze business is nul. Verwaarloosbaar. Ik maak kosten en heb geen opbrengsten. Als je ons vergelijkt met de horeca, die moord en brand schreeuwt, dan is ons seizoen al voorbij. Je bedrijf drijft op drie maanden. We moeten nu volhouden tot 31 maart.
De branche zal God op haar blote knieën mogen danken als we volgend jaar een derde kunnen doen van normaal. Het herstel gaat pas komen over vijf jaar. Als er al herstel komt, want dit is ook een reset. Ik heb nu het bedrijf zo hervormd dat we quitte spelen als we volgend jaar een derde van de reizen kunnen uitvoeren. Dan hoef ik nu niks meer te doen.’
Hoe gaat het reizen veranderen?
‘Toen we alle deals voor 2021 technisch hadden geregeld, zijn we meteen begonnen om een nieuwe vorm van reizen te ontwikkelen. Tot eind maart was het toerisme – reizen – wereldwijd de snelst groeiende tak van sport. Er was een soort ongecontroleerde hypermobiliteit.
Als we straks weer mogen gaan reizen, wordt alles heel erg gecontroleerd. Dan gaan landen zeggen: er mogen zoveel mensen uit Duitsland komen en die kunnen alleen die parken zien. In de VS waren er al plannen om alleen nog Europeanen met een vergunning toe te laten in nationale parken. Het wordt allemaal gereguleerd om het ook voor andere mensen leefbaar te houden. In Canada zie je al dat je alleen bij zo’n mooi turkoois meer kunt komen, als je in een lodge in de buurt logeert.’
Dus op de bonnefooi van de ene naar de andere trekpleister is er niet meer bij.
‘Dat werd al moeilijker, en ik heb daar ook bewuste keuzes in gemaakt. Om ons te verzekeren van die mooie plekken, heb ik die al ingekocht. En niet alleen in Canada. De platformbedrijven, zoals Booking.com, komen daar niet tussen. Covid-19 heeft een eind gemaakt aan het onbeperkte reizen, maar dat is eigenlijk heel goed. Van bepaalde vormen van reizen vraag ik me af wat de toekomstbestendigheid is.
‘Ik heb de mooie plekken al ingekocht, en niet alleen in Canada. Daar komt Booking niet tussen’
Neem reizen met TUI, dat eigen vliegtuigen en hotels heeft. Dat hele businessmodel is van volume afhankelijk. Ze verdienen pas geld op het moment dat je koffie in het vliegtuig gaat bestellen. Ik denk ook dat het een te statische, te inactieve manier van reizen is. Het is alleen maar vegeteren.’
Is dit wensdenken of zie je het in de markt? Veel vakantiegangers willen alleen maar op het strand liggen.
‘Natuurlijk is er een groep die dat zal blijven doen. Alleen denk ik dat in de massa een enorme sanering moet komen en dat mensen veel meer speelsheid en activiteiten in hun reis willen. Kijk naar Thomas Cook. Dat is niet voor niets failliet gegaan. Of naar cruises. Waarom zou je jezelf vol gaan eten, naar buiten kijken en af en toe even aan land gaan? Dat is een heel vernietigende, overmatige manier van reizen. Venetië zonk bijna door alle cruiseschepen die daar kwamen. En die mensen slapen niet in de stad en ze consumeren ook redelijk weinig.
‘Kijk naar cruises, waarom zou je jezelf vol eten, naar buiten kijken en af en toe even aan land gaan?’
Daar moet je afscheid van nemen. Je moet toe naar regulatie. En dan wil je de meest hoogwaardige gasten, die een hotel boeken en wellicht ook een activiteit vastleggen. Ook de meeste mensen die naar Amsterdam komen verblijven daar niet. In Bergen, waar ik zelf woon, hetzelfde probleem. Daar waren deze zomer de verkeerde toeristen. Mensen die in knickerbockers op fietsen door het dorp gaan, daar niets consumeren en daar niet verblijven. Daar heb je economisch niets aan.’
Waar moeten knickerbockers dan heen?
‘Goede vraag. Misschien moeten ze lekker op de camping blijven.’
Wat heb je in je eigen bedrijf veranderd?
‘De missie van mijn bedrijf is zorgen dat mensen weer met elkaar in contact komen. Daarvoor heb je vaak natuur nodig. Daar sluiten Canada en IJsland goed op aan, en we hebben vorig jaar China als nieuwe bestemming toegevoegd. Door corona hebben we gedacht: als de mobiliteit terugkomt dan is dat op een andere manier dan we gewend waren, en dat noemen wij het diepe reizen. Minder plekken aandoen, maar die bestemmingen dieper gaan beleven.
Dat hebben we voor onze bestaande bestemmingen en China op kaart gezet. Toen – omdat we erg afhankelijk zijn van vliegtuigen – hebben we treinreizen naar Scandinavië en Frankrijk toegevoegd. Ook met dat diepe reizen. Ik ben zelf vorige week in het Treehotel in Zweden geweest. Fantastisch. In de oerbossen tot jezelf komen.’
Welke rol speelde corona daarbij?
‘Aan het begin van deze crisis waren er al Harvard-wetenschappers die zeiden: dit gaat drie jaar duren en we krijgen meerdere lockdowns. Ik dacht: jeetje, dan moet ik mijn bedrijf hervormen. Ik ben heel snel in de overgave gegaan. Veel ondernemers zitten nog in een soort verzet, die denken dat ze straks weer kunnen doen wat ze altijd deden. Ik heb gelijk de knop omgezet, hoe pijnlijk ook.’
Zie je in de rest van de reismarkt ook al verandering?
‘Nee. Ze zijn heel boos op mij, omdat ik heb gezegd dat het massatoerisme niet terug gaat komen. Reizen wordt duurder en elitairder. En dat is prima. Er komen straks ook reisruïnes. Zoals mensen nu tours maken naar Tsjernobyl, ga je dat ook krijgen aan de costa’s of in Turkije.
Wat ons nu overkomt, is een antwoord op onze overmatige consumptie en mobiliteit. Ik mis de dialoog in mijn branche over wat de impact van het reizen is op het klimaat. Nog steeds wordt geroepen dat het heel goed gaat met de boekingen voor volgend jaar. Ik geloof daar niets van. Een beetje lachen, gieren, brullen en intussen is er heel veel pijn achter de gevel.
Veel organisaties hebben gekozen voor een snelle herstart. Iemand heeft een cadeaushop bedacht voor vouchers die mensen kregen als hun vlucht niet doorging. Ik vind dat als we al die reizen niet kunnen uitvoeren, we die gewoon moeten terugbetalen. Om het nou om te gaan wisselen, sorry, dan gaat het helemaal de verkeerde kant op. Ik ben een type dat bereid is dan naar de twee overgebleven opties te kijken: omvormen of stoppen.’
Wat wordt het: omvormen of stoppen?
‘Als alles op code oranje of code rood staat, kunnen wij weinig en hebben we ruimte om andere dingen te gaan doen. Ik wil niet wachten tot mijn bedrijf sterft, ik wil eigenlijk al iets gaan bouwen voordat die fase ingaat. Ik heb Buddybold opgericht. Een platform waarbij ik jongere mensen als betaalde buddy van eenzame ouderen ga inzetten. Niet boodschappen doen, maar sociale interactie. Gewoon praten. Dat is net live gegaan en we gaan de eerste testen doen. Daarvoor zet ik ook mijn team in.
Daarbij ben ik geïnspireerd door de jonge dames van de Business Academy die ik heb opgericht. Die zijn allemaal bezig met ondernemen op een maatschappelijk relevante manier. Zij zoeken een gat in de maatschappij in plaats van een gat in de markt. En daar kan je ook een gat in de markt van maken. Dat heeft me wel de ogen geopend. Aanvankelijk was ik erg in het verzet tegen die dames. Ik dacht dat is allemaal leuk, idealisme en zo, maar je moet eerst geld verdienen. Ik zag dus dat je het moet omkeren.’
Houd je er rekening mee dat het reisbedrijf zal ophouden en je iets anders gaat doen?
‘Dat zou heel goed kunnen. Je moet wel realistisch zijn. Als wij twee jaar geen reizen kunnen gaan uitvoeren, heeft het dan nog zin? Dan gaan ook luchtvaartmaatschappijen omvallen. In feite is mijn branche een zombiebranche. Ik heb me ook afgevraagd: ben ik dan een zombiebedrijf?
‘Ik heb me ook afgevraagd: ben ik dan een zombiebedrijf?’
Ik heb ook aan de accountant gevraagd of ik niet gewoon de stekker eruit moet trekken. Hij zei: breng het maar in winterslaap, want de merknaam, technologie, reputatie en het gedachtegoed zijn gewoon goed. Buddybold zou een alternatief kunnen zijn, maar dan moet ik wel flink volume gaan maken om geld te gaan verdienen. Ik begin geen cadeaushop, maar ga gewoon heel wat anders doen. Ik wil beweging creëren. Dan maar op een andere manier.’
Bron: FD
