Onlangs was ik met mijn zoon op de oriëntatieavond van een hogeschool, waar je als middelbare scholier kunt proeven aan verschillende opleidingen. En je jezelf, zoals de naam al zegt, kunt oriënteren op wat voor soort opleiding straks het beste bij jou past.
Ik raakte tijdens die avond in gesprek met een moeder van mijn leeftijd, die toegaf dat ze eigenlijk nog steeds niet wist wat ze nou echt leuk vond. En dat ze haar kind dus niks kon vertellen over hoe het voelt als je iets doet waar je echt blij van wordt. Hoewel het heel eerlijk van haar was, ontroerend bijna, om toe te geven dat ze geen flauw idee had waarvoor ze warm liep, kon ik niet nalaten te denken: wat een treurigheid dat je halverwege je leven ogenschijnlijk zo richtingloos op de wereld rondloopt.
Ondanks mijn wat sombere gedachten was de vrouw in kwestie heel opgewekt over een lezing van mij die ze ooit had bijgewoond. Ik had niet meteen door op welke lezing ze doelde en wat ik erin naar voren had gebracht, maar, hoe dan ook, haar ogen lichtten ervan op. Al of niet aansluitend op wat ze in mijn lezing gehoord had, zei ze enthousiast dat het een heel goed idee was om jezelf gedurende je hele leven ‘te blijven ontwikkelen’. Ook deze mededeling stemde me nogal somber: wat heeft het voor zin je telkens ‘te blijven ontwikkelen’ als je geen idee hebt welke kant je op wilt? Wat heb je aan mensen met allerlei diploma’s en vaardigheden, die als puntje bij paaltje komt niet hun hart laten spreken en er ervoor gaan, maar alleen, zoals ze geleerd is, de regels blijven volgen? Van dergelijke personen weet je op voorhand bijna zeker dat ze het verschil niet zullen maken.
Uitzonderlijk is het niet dat Nederlanders geen idee hebben van wat ze leuk vinden. Dit land is dermate gereguleerd en dichtgetimmerd met allerlei protocollen, dat de noodzaak ergens ferm ‘ja’ of ‘nee’ op te zeggen, een scherpe keuze te maken, vrijwel nihil is. Je kunt hier decennia lang in de schaduw blijven voort hobbelen en aan het einde van je leven denken ‘wie was ik eigenlijk? wat deed ik al die tijd?’
En om het nóg schrijnender te maken… ondertussen maken wij, Nederlanders, er een volkssport van succesvolle mensen die wél een richting hebben gekozen keihard neer te sabelen als iets ze niet lukt.
Hoe anders is het in Amerika! Waar je op de middelbare school al wordt gestimuleerd na te denken over wie je bent, wat je belangrijk vindt en je daar in gloedvolle spreekbeurten over uit te spreken. Richtingloosheid wordt er van jongs af aan actief bestreden.
Enfin, elk jaar heb ik wel een paar momenten dat ik in een fractie van een seconde naar de andere kant van de oceaan geteleporteerd wil worden.
Dit was zo’n moment.
